19 Kasım 2024 tarihinde geliştiricilere özel (private preview) sürümüyle kullanıma sunulan SQL Server 2025 ailesi 19 Mayıs 2025 tarihi itibariyle genel ön izlemeye (public preview) sunulmuştur. Microsoft tarafından yapay zeka ve Azure entegrasyonlarını kapsayan bu sürümdeki tüm yenilikleri bu yazıda paylaşacağız.
SQL Server 2025, Microsoft’un tabiriyle AI-Ready yani tamamen yerleşik yapay zeka entegrasyonlarıyla çalışmaya hazır olduğu anlamına geliyor. Çağımızın gündemi olan yapay zeka SQL Server 2025’in direkt kalbinde yer almış oluyor. Bu yapay zeka entegrasyonu ile birlikte geliştiricilere özel yenilikler, performans ve güvenlik tarafındaki iyileştirmeler de bu sürümde kullanıma sunulacaktır. Bu yenilikleri AI – Fabric – Developer olarak üç ana başlıkta inceleyeceğiz.
Resim-1
AI
Vektör Veri Tipi
Vektör kavramı; matematiksel olarak sayı dizisi anlamındadır. Vektörler, bazı veriler hakkındaki bilgileri temsil eden sıralı sayı dizileridir. Burada bahsettiğimiz veriler; metin, görsel, ses vb. veri türleridir. SQL Server 2025 ile beraber yapay zeka geliştirmelerinde vektör veri tipi önemli bir değişiklik olacaktır. VECTOR veri tipi kullanımı ile sorgular üzerinde benzerlik hesapları yapılabilir, semantik arama yeteneği ve yapay zeka ile entegreli bir sorgulama sağlanacaktır.
Vektör Index ve Vektör Arama
Vektör arama, bir veri kümesinde belirli bir sorgu vektörüne benzer olan diğer vektörleri bulma işlemidir. Örneğin, “human” (insan) kelimesine ait vektörle yapılan bir arama, “person” (kişi) gibi anlamca benzer kelimeleri bulabilir. Bu benzerlik, genellikle kosinüs mesafesi gibi bir uzaklık metriğiyle ölçülür. Vektörler ne kadar yakınsa, anlamları da o kadar benzerdir. Kosinüs mesafesi, özellikle vektörlerin büyüklüğünden ziyade yönü önemliyse kullanılır. Bu da çoğu metin, kelime yerleştirme, doküman karşılaştırması, anlamsal arama gibi uygulamalarda geçerlidir.
Vektör yapılarında index kullanımı ve davranışları da farklıdır. Vektör kullanımında karşımıza ANN (Approximate Nearest Neighbor) kavramı çıkmaktadır. Kelime anlamı “Yaklaşık en yakın komşu” olan bu kavram ile vektörler üzerinde istenilen sonuca ulaşmak için en yakın ve anlamlı sonuçları bize göstermektedir. Özellikle büyük veri ortamlarında bu sayede daha sağlıklı ve hızlı geri dönüş sağlanmış olur.
SQL Server 2025’de vektör indeksleri DiskANN algoritmasına dayanır. DiskANN, indekslenmiş tüm vektörler arasında verilen bir vektöre en yakın olanı hızlıca bulmak için bir grafik (graph) oluşturarak gezinmeye olanak tanır. Büyük hacimli vektör verilerini sınırlı hesaplama kaynaklarıyla indekslemek ve aramak için geliştirilmiş grafik tabanlı bir sistemdir. Bu yapı sayesinde sistem disk ve belleği verimli şekilde kullanılır.
Vektör Fonksiyonları
Aşağıdaki fonksiyonlar bu yapıyla beraber gelmiştir.
VECTOR_DISTANCE = İki vektör arası mesafeyi hesaplar.
VECTOR_SEARCH = Yaklaşık bir vektör arama algoritması kullanarak en yakın vektörleri belirli bir sorgu vektörüne ve mesafe metriğine döndürür.
VECTOR_NORM = Bir vektörü bir giriş olarak alır ve belirli bir norm tipinde vektörün (uzunluğunun veya büyüklüğünün bir ölçüsüdür) normunu döndürür.
VECTOR_NORMALIZE = Bir vektörü bir giriş olarak alır ve belirli bir norm tipinde 1 uzunluğuna sahip olacak şekilde ölçeklendirilmiş bir vektör olan normalleştirilmiş vektörü döndürür. Bir vektörü, belirtilen norm türünün kurallarına göre uzunluğu normalleştirilecek şekilde ayarlar.
VECTORPROPERTY = Belirli bir vektörün özelliklerini döndürür.
AI Model Yönetimi
SQL Server 2025, Azure OpenAI, OpenAI ve Ollama gibi üç farklı yapay zeka modeliyle entegreli olarak çalışabilme imkanı sunmaktadır.
Copilot Kullanımı
SQL Server Management Studio (SSMS) 21 ile birlikte Copilot kullanımı sunulmuştur. Veritabanı ve ortam hakkında sorular sormak ve yapay zeka ile T-SQL yazma konusunda yardım alınabilmektedir.
Resim-2
Fabric
Mirroring Entegrasyonu
SQL Server 2025 ile birlikte veritabanlarınızı Microsoft Fabric ortamlarına doğrudan yansıtabilirsiniz. Bu sayede Fabric ortam verilerinizin her zaman güncel olmasını sağlar. Mirroring için karmaşık bir kurulum veya ETL’e ihtiyaç yoktur. SQL Server veritabanı, Fabric Onelake’de bir ilk anlık görüntü oluşturur ve ardından yeni bir tablo oluşturulduğunda veya veriler güncellendiğinde hep senkronizasyonda tutulur.
Harici Tablo Oluşturma
SQL Server 2025’de artık OPENROWSET ve CREATE EXTERNAL TABLE komutları kullanarak CSV, Parquet ve Delta dosyalarını sorgulamayı destekliyor.
Resim-3
Developer
JSON Veri Tipi, JSON Index ve JSON Fonksiyonlar
SQL Server 2025 ile beraber artık yerel JSON veri tipi kullanılma sunulmuştur. Yerel JSON veri tipiyle beraber artık depolama alanı daha verimli kullanılmakta ve daha performanslı okumalar yapılması sağlanmaktadır. 2 GB’a kadar JSON dökümanları artık saklanabilmektedir.
ISJSON = Bir dizenin geçerli JSON içerip içermediğini sınar.
JSON_VALUE = Bir JSON dizesinden skaler değer ayıklar.
JSON_QUERY = JSON dizesinden bir nesne veya dizi ayıklar.
JSON_MODIFY = JSON dizesindeki bir değeri değiştirir.
JSON Indexi, bir tablodaki JSON veri türü sütunlarında oluşturulabilir. Tek bir index ile JSON_VALUE, JSON_PATH_EXISTS ve JSON_CONTAINS gibi JSON fonksiyonları optimize edilerek kullanılır.
Resim-4
RegEx Desteği
Regular expressions (düzenli ifadeler) desteği SQL Server 2025’de metin verilerinin daha verimli bir şekilde sorgulanabilmesi için geliştirilmiştir. “LIKE” ifadesi daha gelişmiş desen tanıma ve güçlü veri işleme ile verimli çalışmaktadır.
Değişiklik Olay Akışı (CES)
CES (Change Event Streaming), gerçek zamanlı veri entegrasyonunu etkinleştirir. SQL Server’daki veri değişikliklerini transaction log tabanlı olarak doğrudan Kafka uyumlu Azure Event Hubs’a aktararak, neredeyse gerçek zamanlı analiz ve olay odaklı mimariyi mümkün kılar.
CDC (Change Data Capture) yerine CES (Change Event Streaming) kullanmak I/O maaliyetlerini düşürür, geliştiriciler için daha verimli ve sade bir çözüm sunar.
REST API Desteği
SQL Server 2025’de sp_invoke_external_rest_endpoint stored procedure ile T-SQL içerisinden doğrudan herhangi bir REST uç noktasının (endpoint) yerel olarak çağrılmasına olanak tanır ve harici web servisleriyle sorunsuz entegrasyon sağlar.
GitHub Copilot Desteği
Github Copilot desteği ile kodlamayı AI desteği ve önerilerine dönüştürür, iş akışlarını kolaylaştırır ve verimliliği artırır.
Yeni Python Sürücüsü
Yeni Python sürücüsü, Windows, Linux ve macOS üzerinde yüksek performanslı ve asenkron veri bağlantısı desteği sunmaktadır. Veri odaklı uygulamalar için gelişimi basitleştirmek ve performansı artırmak için tasarlanmıştır.
SQL Server Management Studio (SSMS) 21
Bu sürüm ile beraber duyurulan ve kullanıma sunulan SSMS 21 artık daha işlevsel ve Copliot desteği ile daha akıllı hizmet sağlıyor.
Standart Developer Edition
SQL Server 2025 ürününü artık Standart Developer Edition olarak kurabileceğiz. Geçmişte tek bir Developer Edition seçeneği sunan ve bunu Enterprise özellikleri ile eş kalan yapı artık iki seçeneği de bizlere sunmaktadır. En yaygın kullanılan sürümün Standart Edition olduğunu düşündüğümüzde bu versiyonun Developer Edition halini kullanabilmek geliştiriciler için faydalı olacaktır.
Resim-5
Bu yazımızda SQL Server 2025 Yenilikleri üzerinden kısaca geçmiş olduk. İlerleyen günlerde önemli özellikler üzerinden demolar yapacağız.
Gelecek yazılarda görüşmek üzere…
Referanslar
https://blog.fabric.microsoft.com/en/blog/22820?ft=All
https://www.sqlservercentral.com/articles/announcing-sql-server-2025
https://learn.microsoft.com/en-us/sql/sql-server/what-s-new-in-sql-server-2025?view=sql-server-ver17
https://learn.microsoft.com/en-us/fabric/database/mirrored-database/overview
