Blockchain Nedir?
0

Blockchain günümüzün en populer konularından bir tanesi. Her ne kadar popularitesinin Bitcoin’e borçlu ise de altında yatan teknoloji blockchain’I geleceğin en önemli konularından bir tanesi yapıyor. Yıllar içesinde teknoloji çözümleri birçok farklı platformlarda host edildi. Işletim sistemleri, network yapıları, veri Merkezi yapıları sürekli değişti. Bu değişiklikler bulut bilişim, birbirinden farklı platformlar gibi major değişikler olsa da blockchain bunların hepsinde farklı bir platform olma özelliğini taşıyor. Mevcut tüm platformlar genel olarak merkezi bir veri merkezinden kullanıcılara sunulur. Blockchain’ in en önemli özelliklerinden bir tanesi bu merkezi yapıdan çıkıp merkezsin bir yapıya bizi taşıması. Buda çözümlerin programlama şeklinden tutun düşünme şekline kadar bir çok şeyi değiştiriyor.

Blockchain’I daha detaylı anlamak için öncelikle teknoloji platformlarının detaylarını incelememiz gerekiyor.

Resim-1

1990’ların başlarında World Wide Web yani bugünkü adıyla internet hepimizin hayatına devrim olarak girdi. Internet altyapısı yıllar içerisinde hızlıca gelişti ve farklı versiyonlara sahip oldu. Genel olarak şu an kullandığımız web, web 2.0 olarak tanımlanır.

Internet ve günümüzde ki bir çok firma veya bireysel web veya diğer uygulama çözümeleri merkezi bir bilgisayarda (sunucu) işlenen verilerin istemciler(client) lar tarafında tüketilmesi, kullanılması olarak çalışır. Bu yapıda sunulan her çözüm merkezi bir very merkezinde sunulan sunuculardan kullanılır ve kullanılılar DNS, IP vs. gibi altyapılar ile bu merkezi sunuculara erişir.

Yeni bir uygulama geliştirmek isteyen kişi uygulamasını geliştirdikten sonra bir sunucuya yükler bu bir internet veya lokal uygulama olabilir, kullanıcılar bu uygulamalara belirli arabirimler ile ulaşırlar(tarayıcılar, masaüstü uygulamalar, mobil uygulamalar vs.)

Internet’in yapısında ki en büyük sıkıntılardan bir tanesi tüm işlem(computing) veya diğer kaynakların(depolama, bandwith vs.) sınırlı olmasıdır. Her ne kadar günümüzde çok büyük veri merkezleri olsada bunlar sürekli yeni donanımlar eklenerek büyütülen sistemlerdir. Dolayısı ile çok büyük bir işlem gücüne sahip olmak istiyorsanız veri merkezinizi sürekli yeni donanımlar ile büyütmelisiniz.

1999 yılında her ne kadar kaynak eksikliği sebep olmasa da bu yapıya yeni bir bakış açısı getirildi. Mp3 veya müzik paylaşım uygulaması olan Napster Peer-to-Peer (P2P) network altyapısı ile yeni bir veri paylaşım yöntemi oluşturdu. Bu internet için tamamen yeni ve farklı bir bakış açısıydı.

Resim-2

P2P network altyapısı Napster tarafından müzik paylaşımı için oluştrulmuş ve o yıllarda çok meşhur olmuştu. Fakat telif hakları sebebi ile ömrü çok uzun olmamıştı. Daha sonra bu altyapı tüm dosya tiplerinin paylaşıldığı ve bir dönem bir çok paylaşıma altyapı sunan torrent uygulamalarında da kullanıldı. Bugün torrent sistemleri halen kullanılmaktadır.

Resim-3

Bitcoin open source P2P uygulamasıdır. Bitcoin uygulaması P2P olarak dijital para transferi için oluşturulmuştur.

2008 yılında Satoshi Nakamato tarafından bir makale yayımladı ve bitcoinin tanımını yaptı. Bu tanımla beraber bitcoin hızlıca populerlik kazandı ve değeri oldukça yükselmeye başladı. Blockchain tanımı ilk olarak Satoshi Nakamato tarafından yayımlanan bu makaleden gelir. Satoshi Nakamato’nun kim olduğu veya ne olduğu bugün halen gizeminin korumaktadır. Makalenin detaylarına https://bitcoin.org/bitcoin.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.

Bitcoin’in networkü 2009 yılında aktif olarak çalışmaya başlamıştır. Bu networkün altyapısı tamamen açık kaynak kodludur ve herkes tarafından erişilebilir. Bitcoin kaynak kodlarına https://github.com/bitcoin adresinden ulaşabilirsiniz.

Bitcoin dosya sisteminde tanımlanan binary sayılardan oluşan dolar veya diğer para birimleri gibi yazdırılamayan dijital bir birimdir. Bitcoin’ networkünde her coinin bir kimliği ve sahibi vardır. Bu coinler bir cüzdanda tutulurlar Private key ve Public key olarak tanımlanan cüzdanların networkte ki tanımı public key’ler ile yapılır. Cüzdan sahibi yani private key’e sahip olan kişi o cüzdanda bulunan coinleri harcayabilir.

Bitcoin network’ü P2P bir network olduğu için bir sahibi veya merkezi yoktur. Örnek vermek gerekirse Amerikan doları Amerika Birleşik devletlerine aittir ve burdaki FED doları yönetir. Ne kadar dolar basılacağına ne kadarının dolaşımda olacağına bu kurum karar verir. Bitcoin networkünde bu tamamen kodlar ile belirlenmiş, herkese açık birşekilde tanımlanmıştır. Elbette bitcoin gelişimine yön veren bazı coder’lar bulunmaktadır ama coder’lar değişiklik yapacağı zaman topluluğun onayını alırlar. Ve bu değişikler açık bir şekilde herkesin göreceği şekilde yapılır.

Bitcoin networkünde yapılan tüm alışverişler herkes tarafından görülebilir. Transfer yapılan taraflar kredi kartlarında olduğu gibi isim soyisim vs. ile tanımlanmasa da public key tanımları ile belirlidir ve herkes bu transferleri görebilir. Bitcoin de kredi kartı transferlerinde olduğu gibi bir ücret vardır fakat bu ücret kredi kartlerında olduğu gibi yüksek değildir. Ve bu para merkezi olarak bir banka veya merkezi bir otorite tarafından toplanmaz. Bu para transferlerin güvenliği sağlayan miner olarak adlandırılan bitcoin madencilerine aittir. Bu ücreti transfer güvenliğini sağlamak için çalıştırdıkları computing kaynaklarına karşılık alırlar.

Blockchain

  • Blockchain bir değerin(value) taşınması veya değiştirilmesi için kullanılan merkezi olmayan(decentralized) sisteme denir.
  • Blockchain distributed ledger denilen bir altyapı kullanılır. Yapılan tüm işlemler bu cüzdana eklenir fakat değiştirilemez. Yani blockchain write once, read many mantığı ile çalışır.
  • Bu işlemlerin değiştirilemez olması block ve chain yapıları ile mümkündür.
  • Yapılan işlemlerin doğruluğunu sağlayacak bir merkezi otorite bulunmaz, bu işlemler consensus (mutabakat) denilen bir mekanizme ile doğrulanır.
  • Blockchain güvenliği ve denetimi public cryptography altyapısı ile sağlanır.

Centralized Networks

  • Centralizde (merkezi) networkler de tüm uç noktalar merkezi bir sunucuya bağlanırlar.
  • Bu networklerde verimsiz, genişleme sorunu olan ve merkezde sorun yaşandığı zaman tüm sistemin çalışmasını bozan yapıya sahiptirler.

 

Decentralized Networks

Tüm uç noktalar eşittir ve her uç nokta birbirine bağlanabilir.

P2P Network yapısını kullanırlar.

Value

Peki Blockchain networklerinde taşınan value yani değer nedir? Bu Bitcoin uygulaması için paradır. Yani bir borsa sitesinde veya kullanılar arasında dolar, tl, euro karşılığı olan dijital bir paradır. Fakat bu her blockchain networkü veya uygulamasında böyle değildir.

Ethereum networkün gibi networklerde taşınan, barındıralan veya değişilen değer dijital olarak tanımlanan herhangi bir varlık olabilir. Örnek vermek gerekirse bir araba üreticisi bir araba ürettiği zaman bu araba dijital olarak marka, model, yıl vs. gibi bir çok özellik ile tanımlanabilir ve bu araç blockchain networkünde bir token veya coin olarak değer olarak tanımlanabilir. Ve bu üretici bu aracı bu networkteki herhangi birine transfer edebilir bu transfer tüm network tarafından bilinir ve kaydedilir. Arac transfer edildikçe geriye dönük tüm sahipleri network tarafından izlenebilir hale gelir. Bu altyapı ile bir varlık tüm detayları ile izlenmiş olur.

Mesela Everledger networkünde elmas kayıtları gibi değerli varlık kayıtları tutulur. Böylece bu elmasların tüm kayıtları, özellikleri ve geçmişe dönük sahipleri takip edilebilir durumdadır.

Distributed Ledger

Geleneksel ledger yapılarına örnek vermek gerekirse banka cüzdanlarını örnek verebiliriz. Banka cüzdanları merkezi olarak bankaların kayıtlarında tutulur. Bu banka kayıtlarında bir sorun olduğu zaman ciddi bir soruna sebep olur. Veya bankalar arası kayıt taşınması bu sistemde ciddi bir sorundur. Bu kayıtlar bazı bankalar arası kurum veya kuruluşlarca yapılır.

Dağıtık defter yapısında defterler(elektronik cüzdanlar) tüm network’ e dağılır. Kayıtlar herkes tarafından doğrulanır. Ve bu kayıtların ilgili merkezler arası dağıtımı ve eşitlenmesi daha kolaydır. Dağıtık cüzdan yapısında ara kuruluşlara ihtiyaç yoktur.

Blocks & Chaining

Blockchain yapısı ile ilgili bilmemiz gereken en önemli kural bir very ledger’ a yazıldığı zaman, güncellenemez veya silinemez.

Verilerin tutulduğu yerler block olarak tanımlanır.

Resim-4

Zincirde oluşturuluna ilk block Genesis block olarak tanımlanır ve özel bir yeri vardır.

Block içerisinde block numarası, zaman bilgisi, block hash’i ve bir önceki block’ un hash bilgisi vardır. Ve tabiki yapılan Transaction bilgileri vardır.

Burada Hash bilgisi kritik bir bilgidir. Bu hash matematiksel bir fonksiyon ile block’un görüntüsünü alır ve block içerisinde herhangi birşey değiştiği zaman hash değişir ve hiçbir zaman aynı hash elde edilmez.

Aynı zamanda her block içerisinde bir önceki block’un hash bilgisi olduğu için eğer bir block’ un hash’I değişir ise tüm blocklarlarda ki data değişmiş olur.

Resim-5

Bir verinin bütünlüğünü anlamak için yani değişiğ değiştirlmediği anlamak için, ilgili bloğun hash’ini alıp bir sonraki block daki “previous hash” değeri ile karşılaştırırsanız, verinin değişip değişmediğini anlarsınız. Bu şekilde tüm blocklar birbirine bağlanmış olur. Bu yapı Blockchain olarak adlandırılır.

Consensus

Distributed Ledger pratikte bir distributed database dir. Consensus’ un görevi tüm network boyunca verinin bu ledgerlar arası bütünlüğünü sağlamaktır. Yani networkteki tüm uç noktaların, networke dahil olan tüm partilerin ledger’ın aynı ve doğru kopyasını aldığından emin olmaktır. Bu veri manüpülasyonunu engellemek için kritik önem taşır. Aynı zamanda kayıtların tarihsel olarak doğru diziliminden consensus sorumludur.

Consensus temel olarak bir protokoldür. Meşhur 3 tip consensus protokolü vardır.

  • Proof of work
  • Proof of stake
  • Tendermint

 

Cryptography

Blockchain de yapılan tüm işlemler crypted bir şekilde yapılır. Bunun için de Public Key Infrastructure (PKI) kullanılır. Kullanıcılar arası bir veri transferi yapılacağı zaman öncelikle verinin hash’ I alınır ve daha sonra bu hash’ li data gönderen kullanıcının private key’I tarafından encryted hale getirilir. Public key, adından da anlaşıldığı üzere public olarak herkese açıktır. Bu anahtarlar çift olarak yaratılır. Ve bir private key’ in encrypted olarak imzaladığı data ancak ilgili o private key ile beraber oluşturulmuş public key tarafından açılabilir. Işlem yapılırken alıcı gönderen kullanıcının public key’ I ile gönderilen veriyi açar.

Resim-6

Veri açıldıktan sonra iki taraftaki hash birbirini tutuyorsa işlem doğruluğu sağlanmıştır.

Blockchain teknolojisini özet olarak bu yazımızda anlatamaya çalıştık. İçerisinde barındırdığı her teknoloji bileşeni ayrı bir detay barındırıyor. Önümüzdeki dönemlerde bunları incelemeye devam edeceğiz.

Blockchain ve ona bağlı tüm para birimlerinin, teknolojilerin ve networkler halen test aşamasında. Fakat teknoloji altyapısı bize şimdiden oldukça fazla şey vadediyor. Blockchain sağlam teknoloji altyapısı ve topluluklardan aldığı destekle şimdiden geleceğin platformu olmaya aday.

Bu konuyla ilgili sorularınızı  alt kısımda bulunan yorumlar alanını kullanarak sorabilirsiniz.

Referanslar

https://www.mshowto.org

TAGs: blockchain, distributed ledger, bitcoin, Ethereum, public key infrastructure, bitcoin nedir, blockchain nedir, blockchain nasıl çalışır, satoshi nakamato, peer-to-peer, proof of work, proof of stake, internet of value

Bu İçeriğe Tepkin Ne Oldu?
  • 0
    harika_
    Harika!!
  • 0
    be_enmedim
    Beğenmedim
  • 0
    _ok_iyi
    Çok iyi
  • 1
    sevdim_
    Sevdim!
  • 0
    bilemedim_
    Bilemedim!
  • 0
    olmad_
    Olmadı!
  • 0
    k_zd_m_
    Kızdım!

Onur Yüksektepeli - Chief Technology Architect | Micosoft MVP Onur Yüksektepeli Nephocraft firmasının kurucusu aynı zamanda kendi firmasında teknoloji çözümleri mimarıdır. 15 Yıldan fazla IT tecrübesi ile temel uzmanlık alanı olan Platform ve diğer teknolojiler için müşterilerine ürün ve hizmetler sunmaktadır. Microsoft MVP ünvanına sahip Onur Yüksektepeli birçok IT etkinliğinde aktif konuşmacı olarak ve IT topluluklarında yönetici olarak aktif rol üstlenmektedir. Nephocraft firmasın da yönetici olarak oluşturduğu çözümlerde yeni teknoloji gelişmelerini de göz önünde bulundurarak, müşterilerine esnek, yenilikçi, akıllı ve üretken iş çözümleri üretmektedir.Onur Yüksektepeli bulut, platform, data, devops, development gibi konularda aktif danışmanlık ve IT eğitmenliğine de devam etmektedir.

Yazarın Profili

Bültenimize Katılın

Tıklayın, üyemiz olun ve yeni güncellemelerden haberdar olan ilk kişi siz olun.

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir